Александар Вучковски - сомелиер: Како македонските вина го освојуваат светот? ↓↓↓
Денешните локални избори се првите во Македонија на кои во процесот на гласање ќе се применуваат уреди за биометриска идентификација на гласачите. За потребите на 3.480 избирачки одбори ДИК од германската компанија „Дермалог“ набави 4.000 терминали.
Со уредот за биометриска идентификација на гласачите ќе управуваат само претседателот или заменик претседателот на Избирачкиот одбор кои ќе имаат посебни картички што се дел од доверливиот избирачки материјал и се чуваат во избирачкото место. Доколку тие се отсутни, со уредот управува лице од администрацијата определен со мнозинство гласови на присутните членови на избирачкиот одбор.
По отворањето на гласачкото место, покрај стандардната проверка на просторијата и целокупниот доверлив и недоверлив изборен материјал се врши и проверка на фукционалноста на уредот. При вклучување на уредот се најавува лицето што ќе управува со него, се избира јазик што ќе се користи и се печати извештај со моменталната состојба на податоците во уредот.
На екранот на уредот за биометриска идентификација на гласачите треба да се бидат прикажани следните податоци: избори и датум на избори, моментално време, општина, број на избирачко место, вкупно регистрирани гласачи, вкупно гласачи кои гласале, распределба по род на гласачи кои гласале. Уредот треба да даде и податоци одзивот на гласачите во време на гласањето во интервал не подолг од два часа.
Уредот се активира за идентификација на гласачите со започнување на гласањето во избирачкото место.
Личниот идентитет гласачот го докажува со важечки лична карта или патна исправа односно лична карта чија важност истекла во периодот од распишувањето на изборите до денот на нивното одржување и патна исправа чиј рок на важење е истечен односно истекува по 31 јули 2020 чија важност се продолжува до 31 декември 2021 година и отпечаток од прсти.
Гласачот влегува во избирачкото место и покажува важечки лична карта или патна исправа на членот на избирачкиот одбор што ракува со уредот за идентификација, а гласач кој нема личен документ или има истечена важност на личната карта или пасошот пред периодот на распишување на изборите нема да му биде дозволено да се идентификува со отисок со прст на уредот и нема да му се дозволи да гласа.
Член на ИО ја споредува фотографијата од личните документи со лицето на гласачот и доколку утврди дека не е истото лице не му дозволува да се идентификува со отпечаток од прст на уредот и нема да му се дозволи да гласа.
ИО го потврдува идентитетот и врши проверка дали гласачот нема претходно гласано преку податоците од важечки документи и со отчитување на отпечатоци од прсти што треба да се совпаѓа со отпечатокот од прст на гласачот во електронскиот избирачки список за соодветното избирачко место во техничката опрема. Идентитетот на гласачот се потврдува со земање на отпечаток од показалец од десната рака, а доколку нема десен показалец, се зема отпечаток од показалец од лева рака. Ако на гласачот му недостигаат двата прста, се зема отпечаток од наредниот прст од десната рака и истото се евидентира во дневниот за евиденција на настани.
Уредот го чита отисокот од прстот и се обидува да најде совпаѓање со отпечатоците што се во електронскиот избирачки список за сите гласачи запишани на тоа избирачко место, додека не се најде совпаѓање. Доколку софтверот укаже дека квалитетот на отпечатокот е лош или слаб, софтверот на УБИГ тоа го третира како погрешно скенирање на отпечатокот и бара повторување на процесот. Доколку не се најде совпаѓање на гласачот треба да му се скенира левиот показалец и процесот се повторува.
Кога избирачкиот одбор ќе констатира дека гласачот го докажал својот идентитетот и утврдил дека не гласал претходно и му се совпаѓа отпечатокот од прст со отпечатокот од електронскиот список, на мониторот на уредот ќе се појават податоци од избирачкиот список на тој избирач. Ако гласачот претходно не гласал, информациите се прикажани со зелено. Член на одборот ја потврдува идентификацијата и гласачот е обележан во системот дека гласал. Доколку уредот не може да најде совпаѓање на отпечатоциоте од прсти, сигнализира со жолта боја. Во тој случај ИО пристапува кон утврдување на личниот идентитет на гласачот преку важечка лична карта или пасош и проверува дали гласачот е запишан и дали е потпишан во печатениот избирачки список. Доколку се утврди дека гласачот го има во печатениот Избирачки список и нема гласано, се внесува во уредот преку отчитување на личниот документ на МРЗ скенерот или со преку внесување на матичниот број.
Ако веќе бил обележан дека гласал системот ги прикажува со црвено и сигнализира со аларм така што нема да му биде дозволено да гласа.
Избирачкиот одбор нема да им дозволи гласање на денот на изборите на лицата кои ќе се пријават за гласање како болни и изнемоштени доколку дојдат на избрачкото место на денот на гласање.
Откако ќе биде потврден идентитетот на гласачот, неговиот реден број се заокружува во изводот на Избирачкиот список, и тој се потпишува, а ако е неписмен става отчеток од прст. По идентификацијата и потпишувањето избирачот ќе добие гласачко ливче.
Во случај уредот да е технички неисправен и неупотреблив избирачкиот одбор веднаш телефонски ја известува ОИК да го замени уредот. ОИК веднаш праќа техничко лице кое е овластено од ДИК за да донесе нов резервен уред. Тоа лице на самото место ја утврдува состојбата, и ако е технички неупотреблив телефонски ја известува ОИК и ќе инсталира нов резервен уред во кој ќе ги префрли сите податоци.
Ако уредот е неупотреблив и не може да се замени тогаш ОИК со потврда од техничко стручно лице ангажирано до ДИК електронски ќе поднесе писмено барање до ДИК и ДИК ќе треба да одлучи дали гласањето ќе продолжи согласно со членот 108 од Изборниот законик.
Кога гласањето ќе заврши претседателот или заменик на претседателот на избирачкиот одбор го деактивира уредот за натамошна идентификација на гласачи, после што нема да може повторно да се активира. На мониторот на уредот освен податоците бројот на избирачкото место и времето, треба да биде прикажани вкупниот број на регистрирани гласачи, вкупно гласачи кои гласале со отпечаток од прст изразено во број и процент од вкупниот број на запишани гласачи на тоа избирачко место, бројот на гласачи кои не можеле да бидат идентификувани со уредот а се регистрирани во уредот преку скенирање на личниот документ или со рачен влез преку матичен број, како и број на мажи и жени кои гласале.
За транспорт и приомпредавање на уредите ОИК задолжително ја известува полицијата.
Во Упатството на ДИК се предвидени исклучоци од гласање со техничка опрема, а тоа се сите лица што ќе треба да гласаат во сабота, на еден ден пред денот на изборите. Тоа се болните и немоќните лица, лицата во притвор, затворениците, лицата со Ковид-19 или во изолација, внатрешно раселените лица, лицата во страските домови, лицата кои гласаат во ДКП-та. Утврдувањето на идентитетот на овие гласачи ќе биде со важечка лична карта или пасош, а дали гласал претходно ќе се проверува со УВ ламба и спреј.
