Светот ни се прегрева

Во наредните неколку години нашиот ионака веќе прегреан свет првпат ќе ја пробие клучната температурна граница, предвидуваат научниците.

Истражувачите велат дека сега има 66% шанса да го поминеме прагот на глобалното загревање од 1,5 Целзиусов степен до 2027 година.

Шансите се зголемуваат поради емисиите од човечките активности и веројатното временско влијание на Ел Нињо подоцна оваа година.

Ако светот ја премине границата, научниците нагласуваат дека тоа, иако загрижува, најверојатно ќе биде привремено.

Преминувањето на границата би значело дека светот е за 1,5 Целзиусов степен потопол отколку што бил во втората половина на 19 век, пред навистина да почнат да се зголемуваат емисиите на фосилни горива од индустријализацијата.

А пробивањето на границата дури и за само една година е загрижувачки знак дека загревањето се забрзува и не забавува.

Бројката од 1,5 Целзиусов степен стана симбол на глобалните преговори за климатските промени. Земјите се согласија да „ги продолжат напорите“ за ограничување на порастот на глобалната температура на 1,5 Целзиусов степен според договорот од Париз од 2015 година.

Ако температурата се надминува за 1,5 Целзиусов степен секоја година во текот на една или две децении, загревањето ќе има многу поголеми влијанија, како што се подолги топлински бранови, поинтензивни бури и шумски пожари.

Но преминувањето на нивото во некоја од следните неколку години не би значело дека е пробиена границата од Париз. Научниците велат дека сѐ уште има време да се ограничи глобалното загревање со нагло намалување на емисиите.

Од 2020 година, Светската метеоролошка организација дава процена за шансите светот да го надмине прагот од 1,5 Целзиусов степен во која било година.

Тогаш тие предвидуваа дека има помалку од 20% шанси да се надмине за 1,5 Целзиусов степен во следните пет години.

До минатата година ова се зголеми на 50%, а сега скокна на 66%, па научниците велат дека тоа значи дека е „поверојатно да отколку не“.

Што значи да се надмине прагот од 1,5 Целзиусов степен?

Бројката не е директна мерка за температурата во светот, туку показател за тоа колку многу или колку малку Земјата се загреала или се оладила во споредба со долгорочниот светски просек.

Научниците ги користат податоците за просечната температура од периодот помеѓу 1850-1900 година како мерка за тоа колку топол бил светот пред нашата сегашна зависност од јагленот, нафтата и гасот.

Со децении тие веруваа дека ако светот се загрее за околу 2 Целзиусови степени, тоа ќе биде прагот на опасните влијанија – но во 2018 година тие значително ја преиспитаа оваа проценка, па рекоа дека надминувањето на 1,5 Целзиусов степен ќе биде катастрофално за светот.

Во текот на изминатите неколку децении, нашиот прегреан свет ја крена живата нагоре, така што во 2016 година, најтоплата досега, глобалните температури беа 1,28 Целзиусов степен над прединдустриската бројка.

Сега истражувачите велат дека таа бројка ќе биде смачкана – тие се 98% сигурни дека горната граница ќе биде пробиена пред 2027 година.

А во годините помеѓу сега и тогаш, тие веруваат дека има многу солидна шанса за прв пат да се надмине границата од 1,5 Ц.

„Сега навистина сме блиску до привремено надминување од 1,5 Целзиусов степен за годишната средна температура, а ова е прв пат во историјата на човештвото да бидеме толку блиску“, рече професорот Адам Скајф, шеф за долгорочни прогнози во Метеоролошката канцеларија, кои ги собираат податоците од агенциите за времето и климата низ целиот свет.

„Мислам дека тоа е можеби најјасната и најочигледната и наједноставната статистика што ја имаме во извештајот“, рече тој на прес-конференција.

Истражувачите нагласуваат дека температурите би требало 20 години да останат на или над 1,5 Целзиусов степен за да може да се каже дека е поминат прагот на договорот од Париз.

„Овој извештај не значи дека трајно ќе го надминеме нивото од 1,5 Целзиусов степен наведени во Парискиот договор, кој се однесува на долгорочно загревање во текот на многу години“, рече генералниот секретар на ВМО, проф. Петери Таалас.

„Сепак, ВМО алармира дека привремено ќе го надминеме нивото од 1,5 Целзиусов степен со зголемена фреквенција“, рече тој.

Што ќе смени Ел Нињо?

Постојат два клучни елементи – првиот е континуираното високото ниво на емисии на јаглерод од човечките активности, кое и покрај падот за време на пандемијата сè уште се зголемува.

Вториот, критичен дел е веројатната појава на Ел Нињо, временски феномен со глобални последици.

Во последните три години светот се соочува со настан Ла Ниња, кој донекаде го намали загревањето на климата.

Но дополнителната топлина што ќе ја донесе Ел Нињо на површината на Пацификот следната година најверојатно ќе ја крене глобалната температура на ново високо ниво.

Сепак, сè уште постои неизвесност околу почетокот и обемот на настанот.

„Вреди да се напомене дека многу од нашите прогнози што се прават сега за Ел Нињо што мислиме дека се развива оваа зима, покажуваат прилично голема амплитуда“, им рече на новинарите професорот Скајф.

Арктикот ќе доживее поголемо загревање од многу региони, при што се очекува температурната аномалија да биде три пати поголема од глобалната бројка во следните пет зими на северната хемисфера.

Северна Европа, вклучително и Велика Британија, најверојатно ќе доживее зголемени врнежи од мај до септември во текот на следните пет години, се вели во извештајот.