Александар Вучковски - сомелиер: Како македонските вина го освојуваат светот? ↓↓↓
Предлогот кој до Бугарија го достави актуелниот претседавач со Советот на Европската Унија, Франција, за решавање на спорот меѓу Бугарија и Македонија всушност значи дека „билатералните односи Скопје-Софија“ ќе бидат дел од преговарачкиот процес.
Бугарските медиуми објавуваат дел од овие документи и велат дека тие се резултат на координацијата на македонското и бугарското министерство за надворешни работи. Ова е всушност патоказот со конкретни заложби и чекори кои Скопје мора да ги исполни за Бугарија да го укине ветото.
Во билатералниот протокол пишува дека историјата ќе биде услов во преговарачкиот процес. Пред свикувањето на Првата меѓувладина конференција, Скопје се обврза да ја усвои веќе усвоената формулација од Заедничката историска комисија за цар Самоил како бугарски крал, се обврза веднаш да ги смени знаците и натписите на спомениците во земјата и на Самуиловата тврдина во Охрид. Предвидено е и веднаш да се смени текстот за цар Самоил во учебникот за VII одделение, а лекцијата во целост да ја отслика новата формулација во согласност со постигнатиот компромис. Билатералниот протокол предвидува на сличен начин да се решаваат и други спорни историски теми, со што ќе се интензивира работата на историската комисија.
Овој Протокол не е потпишан и најверојатно ќе има дополнувања и појаснувања, кои треба трајно да ги отстранат сите спорови меѓу двете земји што се однесуваат на периодот од почетокот на 20 век до средината на минатиот век.
БГНЕС ја објави целосната верзија на Протоколот.
„Записник од вториот состанок на Мешовитата меѓувладина комисија формирана врз основа на член 12 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Бугарија и Република Македонија:
Имајќи го предвид развојот на пријателските односи меѓу државите засновани на почитување на принципите на еднаквост и правото на народите на самоопределување,
убедени во потребата од зајакнување на безбедноста, стабилноста и соработката во Југоисточна Европа во духот на заедничките евроатлански вредности,
истакнувајќи ја потребата за решавање на отворените билатерални прашања,
враќање на довербата и строго спроведување без понатамошно одложување на Договорот за пријателство, добрососедство и соработка потпишан во 2017 година,
двете страни го разгледаа спроведувањето на овој Договор, усвоија мерки за подобрување на билатералната соработка и решавање на прашањата кои произлегуваат од спроведувањето на Договорот…
…Владите на Република Македонија и на Република Бугарија го усвојуваат извештајот на Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања (во натамошниот текст: „Комисијата“) за периодот 2019-2022 година со следните забелешки:
1. Во текот на извештајниот период, Комисијата одржа /…број / состаноци. И покрај малиот напредок за цар Самоил и прашањето за богомилската ерес, Комисијата не прифатила други препораки, што се смета за незадоволително.
2. Двете страни ја охрабруваат Комисијата да ги интензивира своите активности и да постигне јасни резултати, во согласност со чл. 8 став 2 од Договорот.
Двете влади ја потврдуваат својата поддршка за Комисијата со тоа што се обврзуваат да создадат поволна средина за нејзината работа, охрабрувајќи ја да работи на зголемување на ефикасноста и постигнување конкретни резултати, врз основа на ригорозна научна дебата и да презентира факти и настани од заедничката историја што ги поврзува двете земји и нивните народи во образовните системи.
Во својата работа, Комисијата мора строго да се придржува до одредбите од чл. 8, точка 2 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка, имено „да се придонесе за целта, заснована на автентични и засновани на докази историски извори, научно толкување на историските настани“. Во согласност со важечките одредби од Договорот од 2017 година, работата на Комисијата не може да се прекине еднострано.
Двете земји во рок од две години да вклучат во наставните програми, учебници и релевантни наставни материјали, натписи на споменици, плакети, информативни материјали во музеи и други локации од образовно и културно значење, како и релевантни информации во електронски информативни досиеја со јавна сопственост, сите веќе меѓусебно договорени резултати од работата на Комисијата, согласно чл. 8 став 2 од Договорот.
Двете страни ќе ги усогласат препораките на Комисијата во период не подолг од две години по нивното одобрување од Мешовитата комисија според чл. 12, методските упатства, учебниците и другите релевантни едукативни материјали, согласно чл. 8 став 2 од Договорот.
Оригиналите на соодветните историски извори и литературни текстови треба да бидат достапни, користени и презентирани од соодветните образовни институции во нивното проучување.
Двете влади ќе ги усогласат препораките на Комисијата, во период не подолг од две години по нивното одобрување од Мешовитата комисија според чл. 12, содржината на натписите на споменици, знаци, информативни материјали во музеи, други предмети од образовно и културно значење, како и релевантните информации во електронските информативни низи со јавен имот, во согласност со чл. 8 став 2 од Договорот.
Сите идни резултати од работата на Комисијата ќе бидат објавени заеднички од двете страни во рок од шест месеци од усвојувањето на договорените текстови од страна на Мешовитата меѓувладина комисија според член 12 од Договорот за пријателство, добрососедство и соработка, но доколку не се направи во рамките на тоа период, секоја земја ќе има право самостојно да ги објавува.
Во согласност со заедничкиот интерес за зајакнување на добрососедските и партнерските односи, двете страни се обврзуваат да работат на исполнување на следните обврски кои произлегуваат од Договорот од 2017 година:
Владата на Република Бугарија изразува подготвеност да се согласи да се одржи Првата меѓувладина конференција на ЕУ и Република Македонија, под услов Првата меѓувладина конференција да се одржи веднаш откако Република Македонија во нејзиниот Устав ќе ги вклучи и своите граѓани Бугари кои се дел од бугарскиот народ и ќе го усогласи своето важечко законодавство со измените направени во Уставот. Владата на Република Бугарија ја презема оваа обврска со разбирање дека двете страни ќе го применуваат Договорот и овој Протокол со добра волја.
Акции што треба да се преземат пред првата меѓувладина конференција ЕУ-Република Македонија:
Владата на Република Македонија се обврзува да ги заврши соодветните процедури пред Првата меѓувладина конференција и да ги вклучи во својот Устав оние нејзини граѓани кои живеат во земјата и се дел од бугарскиот народ и да го усогласи своето важечко законодавство, така што ги одразува измените на Уставот.
Владата на Република Македонија, согласно чл. 11 ст. 5 од Договорот, ја потврдува заложбата дека ништо во Уставот не може или не треба да се толкува дека претставува или некогаш ќе претставува основа за мешање во внатрешните работи на Република Бугарија со цел да се заштити статусот и правата на не-државјаните на Република Македонија.
Владата на Република Македонија да ѝ достави на Република Бугарија копии од сите методолошки упатства, учебници, наставни средства и други релевантни наставни материјали во образовната програма на Република Македонија во согласност со член 12 од Програмата помеѓу Владата на Република Бугарија и Владата на Република Македонија за соработка во областа на образованието и науката.
Страните ја потврдуваат својата посветеност да преземат акција против говорот на омраза и ги назначуваат министерствата за надворешни работи како контакт точки за заедничка идентификација на такви случаи во натписите на јавни згради и споменици, текстови во учебници и наставни програми и во медиумите (вклучително и онлајн и социјалните медиуми).
Страните ќе воспостават, без одлагање, соодветна процедура и конкретни чекори за преземање брзи и ефективни активности во идентификувањето на таквите случаи.
Двете страни ќе преземат ефективни мерки за спречување на ненамерна пропаганда од институции и агенции и ќе ги обесхрабрат активностите на приватните субјекти насочени кон поттикнување насилство, омраза или други слични дејствија кои би можеле да им наштетат на нивните односи.
Владата на Република Македонија, во согласност со Декларацијата на Собранието на Република Македонија од 2006 година со која се извинува на жртвите на репресијата на режимот во 1945-1990 година и во духот на Резолуцијата на Европскиот парламент за европската совест од 2009 година и тоталитаризмот, да се осудат и да се извинат за неправдите и репресиите извршени во минатото, директно или индиректно, од страна на југословенскиот комунистички режим врз граѓаните врз основа на нивното етно-политичко самоопределување, вклучувајќи ги тука и Бугарите.
Владата на Република Македонија изјавува дека ќе ја создаде потребната сеопфатна правна рамка за целосно отворање на архивите на репресивниот апарат на поранешните државни безбедносни служби од времето на комунизмот, вклучувајќи полиција, цивилно и воено разузнавање и контраразузнавање во 1945-1991 година.
Оваа сеопфатна законска рамка ќе создаде јасни можности за слободен, неограничен и навремен пристап, истражување, право на користење, објавување и институционално чување и зачувување на релевантните документи.
Бугарија изјавува дека веќе обезбедила и ќе продолжи да обезбедува пристап до архивите на репресивниот апарат на поранешните државни безбедносни служби од времето на комунизмот, со што се создаваат јасни можности за слободен, неограничен и навремен пристап, истражување, право на користење, објавување и институционално чување и чување на релевантни документи.
По потпишувањето на овој Протокол, страните ќе ги објават на веб-страниците на двете влади сите резултати и препораки од работата на Заедничката мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања. Резултатите и препораките се приложени кон овој Протокол.
Двете страни да подготват и да презентираат примероци од лекциите врз основа на препораките на Комисијата… и да ги вклучи во соодветните наставни програми, учебници и други релевантни наставни материјали, натписи на табли, историски споменици, споменици и информативни материјали во музеи и други локации од образовно и културно значење, како и во електронски информативни досиеја на јавен имот.
Двете страни ќе ја охрабрат Комисијата да го заврши прегледот на средниот век во рок од една година од потпишувањето на овој Протокол.
На следниот состанок на Мешовитата комисија по чл. 12 од Договорот, двете страни да ги одобрат препораките на Комисијата за целиот период во текот на средниот век.
Согласно точка 3, ст. 3 од Записникот од првиот состанок на Мешовитата меѓувладина комисија од 2019 година, владите на двете земји да ја охрабрат Комисијата да подготви и да им предложи на двете влади препораки за заедничко одбележување на заедничките историски настани и личности во рок од една година од потпишувањето на овој Протокол.
Двете земји, најдоцна до учебната 2024-2025 година, да ги променат, онаму каде што е потребно, сите учебници по историја во наставната програма за да ги одразат досега постигнатите резултати од работата на Комисијата, во согласност со чл. 8 ст. 2 од Договорот….
Двете страни ја поддржуваат и охрабруваат Комисијата да ја заврши работата на сите периоди од заедничката историја што ги обединува двете земји и нивните народи, во согласност со чл. 8 став 2 од Договорот, со цел целосно имплементирање на овие препораки во образовните програми пред ратификацијата на Договорот за пристапување на Македонија во ЕУ.
Република Македонија ќе преземе мерки за да обезбеди ефективен пристап до еднакви права, заштита од дискриминација и заштита на културата и идентитетот на бугарската заедница во Република Македонија:
• Постигнување одржливи резултати во спречувањето и одговорот против манифестациите на говор на омраза кон Бугарија и Бугарите во Република Македонија во медиумскиот простор, во онлајн и социјалните медиуми.
• Постигнување одржливи резултати во спречувањето, истрагата и гонењето на злосторствата од омраза, актите на говор на омраза и дискриминација на Бугарите во Република Македонија.
• Преземете ефективни мерки за подигање на свеста за институционалните механизми за човекови права и зголемување на довербата на Бугарите во Република Македонија во овие механизми и национални институции.
• Постигнување одржливи резултати за да се обезбеди слободно остварување на правата на Бугарите во Република Македонија за слободно изразување, зачувување и развивање на идентитетот и специфичните карактеристики на нивната заедница, како и слободно користење на симболите на нивната заедница…
