Александар Вучковски - сомелиер: Како македонските вина го освојуваат светот? ↓↓↓
Наводна сомнителна малтешка инвестиција во Црна Гора која ја истражувала малтешката истражна новинарка Дафне Каруана Галиција пред да биде убиена во експлозија на подметната експлозивна направа во 2017 година ја тресе политичката сцена во Подгорица и Валета, откако Ројтерс неодамна откри дека Јорген Фенех, обвинет дека ја нарачал нејзината ликвидација, заработил 4,6 милиони евра во црногорско-малтешка зделка.
Полицијата на Малта објави дека и пред известувањето на медиумите, во соработка со Европол, почнала истрага за можна корумпирана поврзаност на политичарите и бизнисмените во проект на ридот над Улцињ. Кога фабриката за ветерници „Можура“ беше пуштена во употреба минатиот ноември, на церемонијата присуствуваа тогашниот премиер на Малта, Џозеф Мускат, и министерот за енергетика, Џо Мици, пишува Политика.
Станува збор за инвестиција на државната енергетска компанија „Енемалта“ во проект вреден 90 милиони евра, со закуп на земјиште на 20 години, додека главен изведувач е кинеската „Шангај електрик“. Црна Гора се обврзала на субвенции за „Енемалта“ од 115 милиони евра во текот на првите 12 години, а граѓаните таа струја ќе ја плаќаат три пати поскапо од „обичната“. Независниот малтешки портал Шифтњуз потсетува дека сопственичката структура во „Можура“ е сменета во 2017 година и дека мнозинскиот пакет сега го контролира кинески „Шангај електрик“, иако инвестицијата е претставена како европска.
Само еден ден откако Мускат во Црна Гора присуствувал на отворањето на „Можура“, Јорген Фенех беше уапсен на неговата јахта. Тој го обвини Кит Шембри, десна рака на премиерот, дека стои зад убиството на новинарката и дека лично му давал информации од истрагата. Следуваа протести на граѓаните, кои бараа оставка од премиерот. Двајца министри поднесоа оставки, меѓу кои и Конрад Мици, кој како тогашен министер за енергетика ја договорил зделката во Црна Гора, и шефот на кабинетот на премиерот, Шембри, а Мускат дури месец и пол подоцна, во јануари.
За црногорската трага во истрагата јавноста дозна пред еден месец, кога Ројтерс и Тајмс оф Малта открија дека компанијата на Јирген Фенех се „вметнала“ во проектот за ветропарк во Улцињ. Во декември 2015 година таа остварила непријавена заработка од 4,6 милиони евра, кога „Енемалта“ го купила проектот од шпанската компанија што претходно добила концесија. Трансакцијата од засега непознати причини била спроведена преку компанијата „Цифидекс“ од Сејшелите, за која стои Тураб Мусајев, извршен директор на швајцарската филијала на азербејџанската државна нафтена компанија „Сокар“, која има заедничка инвестиција со Фенех во гасна централа на Малта.
„Сифидекс“ ги купил акциите од Шпанците за 2,9 милиони евра позајмени од компанијата на Фенех „17 блек“, а по само две недели ѝ ги продал на „Енемалта“ за три пати поголем износ, од 10,3 милиони. Заемот му бил вратен на малтешкиот магнат, но и дел од профитот, вкупно 7,6 милиони евра. Дека од бизнисот можеби профитирале и државни функционери сугерираат мејлови од истиот месец, до кои дошол Ројтерс. Во нив, сметководителот ги известува Мици и Шембри дека ќе добијат исплата од компанијата на Фенех за услуги што не се наведени. Нема докази дека плаќањето е извршено.
Компанијата „17 блек“, регистрирана во Дубаи, била главниот предмет на истрагата на Дафне Каруана Галиција. Таа не знаела дека компанијата е на Фенех, но била сигурна дека преку неа се поткупува државниот врв. Истражувајќи ги Панамските документи, таа открила дека Шембри и Мици имаат тајни офшор-компании. Други новинари по нејзината смрт открија дека сопственик на емиратската компанија е најбогатиот Малтежанец.
Синот на Дафне, Метју, исто така новинар, за Радио Слободна Европа изјави дека неговата мајка ги истражувала сите луѓе вклучени во проектот Можура. Тој вели дека сите тие компании и луѓе биле дел од мрежата за перење пари во неколку земји, меѓу кои и Црна Гора, Малта, Панама, Нов Зеланд, Азербејџан и Швајцарија. Тој вели дека осум месеци пред смртта таа добила информации дека Мици е вклучен во сомнителен бизнис во Црна Гора. Таа загина во октомври 2017 година кога експлодира нејзиниот автомобил. Ликвидацијата е, според досегашните сознанија, платена 150.000 евра, а тројца мажи се обвинети како директни извршители. На прашањето на Ројтерс дали знаеле дека Мусајев и Фенех биле поврзани со црногорската фарма на ветерници, Конрад Мици и Мускат рекле не, а Шамбри не одговорил. Маци неколку дена по приказната на Ројтерс беше избркан од парламентарната група на владејачката Лабуристичка партија, поради неговата улога во купувањето на ветропаркот.
Две иницијативи за приказната на Ројтерс се поднесени во Црна Гора. Независниот пратеник Срѓан Милиќ бара формирање парламентарна истражна комисија. Малтешкиот пратеник Џејсон Азопарди на Фејсбук објави дека Милиќ му барал помош од парламентот во Валета за да го испита овој скандал. Во имејл напишал дека корупцијата во Црна Гора е „ендемска, особено во областа на енергијата“. Пратениците на Демос, Миодраг Лекиќ и Недељко Рудовиќ, испратиле прашање до Специјалното обвинителство за напредокот на истрагата за случајот „Можура“. Црногорскиот опозиционер Небојша Медојевиќ упатил прашање до премиерот и претседателот дали можат да се заколнат дека не биле вмешани во убиството на новинарката и за што разговарале со Мускат, кој интензивно ја посетувал Црна Гора во времето на убиството.
Ветерната електрана Можура ја следат контроверзии од самиот почеток. Концесијата прво ѝ беше дадена на шпанската компанија ФЕР 2010, кога вредноста на проектот беше проценета на 66 милиони евра, а опремата требаше да биде на „Сименс“. Условот бил еден отсто од акциите да добие компанијата на Том Челебиќ, пријател и деловен партнер на Мило Ѓукановиќ, пишува Политика.
Посредникот била „БВП група“, на која ѝ биле ветени милионски провизии, плус четири милиони евра за поткуп на црногорските функционери со цел да се забрзаат дозволите, открија истражувачките новинари. Шифтњуз наведува дека еден од посредниците бил поранешниот фудбалер Владимир Поповиќ. Тој подоцна, кога пропаднала зделката, ги тужел ФЕР и БВП и бара обесштетување од два милиони евра. Специјалното обвинителство сè уште се занимава со документацијата од тој период.
